GüncelManşet

25 toplu mezar açılmayı bekliyor

H. Merkezi: Amed’de 270 kişinin bulunduğu iddia edilen 25 toplu mezar uluslararası kurallara göre açılmayı bekliyor. Toplu mezarların açılması ve mezarda bulunanların ne şekilde öldürüldüğünün ortaya çıkarılmasının bilimsel bir çalışma olduğunu belirten İHD Amed Şube Başkanı Raci Bilici, toplu mezarlardaki delillerin kaybolmaması için de çalışmaların bilimsel bir şekilde yürütülmesi gerektiğini söyledi. 

 

90’lı yıllarla beraber artan çatışmalı ortam sonrasında toplu mezar ülkesine dönen bölgede, yüzlerce toplu mezar yaşanan savaşın kirliliğini ortaya seriyor. İlk olarak 1989 yılından Siirt’e bağlı Newala Qesaba (Kasaplar Deresi) bölgesinde aralarında PKK’nin öncü kadrolarından Mahsum Korkmaz’ın (Agit) da bulunduğu 98 kişinin bulunduğu iddia edilen toplu mezarın ortaya çıkmasıyla birlikte, sırasıyla ortaya çıkan toplu mezarlar bölgede yaşanılan vahşetin boyutunu gözler önüne seriyor.

Kimisinde evlerinden alınıp götürülen ve bir daha akıbeti öğrenilemeyen kayıpların kimisinde ise çıkan çatışmada yaşamını yitiren PKK’lilerin toplu olarak gömüldüğü toplu mezarlara, her yıl yenileri ekleniyor. Şu ana kadar var olduğu iddia edilen 253 toplu mezardan sadece 29’u açılırken, söz konusu mezarlarda 3 bin 243 kişinin bulunduğu belirtiliyor. 

 

Toplu mezarlar en çok Sêrt’te

Açılan mezarların hiçbirinde toplu mezarlarla ilgili uluslararası bir sözleşme olan Minnesota Protokolü ön görülerek açılmamasından dolayı, toplu mezarlarda bulunanların ne şekilde öldürüldüğü yönünde somut bir bilgi elde edilemediği gibi kimlik tespiti sırasında ciddi sıkıntılar yaşanıyor.

Toplu mezarların en çok bulunduğu illerin başında 35 toplu mezarla Sêrt gelirken, bunu 33 ile Colemerg (Hakkâri) ve 32 ile Bedlîs (Bitlis) takip ediyor. Şu ana kadar sadece 6 mezarın açıldığı Amed’de ise 270 kişinin bulunduğu iddia edilen 25 toplu mezar açılmayı bekliyor.

 

“Türkiye’deki yöntemlerle deliller yok edilmekte”

Toplu mezarların açılması ve mezarda bulunanların ne şekilde öldürüldüğünün ortaya çıkarılmasının bilimsel bir çalışma olduğunu kaydeden İnsan Hakları Derneği (İHD) Amed Şube Başkanı Raci Bilici, açılan toplu mezarlardaki delillerin de kaybolmaması için çalışmaların bilimsel bir şekilde yürütülmesi gerektiğini ifade etti.

Toplu mezarların Türkiye’de mevcut olan sistemle açılmasını kabul etmediklerini belirten Bilici, söz konusu mezarların açılmasında kepçelerin kullanıldığını ve bunun da delilleri yok ederek, kimlik tespitlerinde sıkıntılar yarattığını kaydetti. Toplu mezarların, uluslararası sözleşmeler ve protokollerde öngörülen şekilde açılmasını istediklerini dile getiren Bilici, Türkiye gibi iç savaş yaşanan ülkelerin hepsinde bu protokollerin dikkate alınarak, mezarların açıldığının altını çizdi. 

 

raci-bilici“Minnesota Protokolü dışında başka bir yöntemi kabul etmiyoruz”

Türkiye’nin insan hakları ihlallerinde ölüm olgularının, ayrıntılı biçimde incelenmesini sağlayan yöntem ve otopsi kurallarını içeren Minnesota Protokolü’nü imzalamadığını hatırlatan Bilici, “Bu gerçekleşmediği müddetçe biz İnsan Hakları Derneği ve aileler olarak mezarların başka bir şekilde açılmasını kabul etmeyeceğiz. Çünkü protokol kapsamında bir mezarın açılma şekli en detaylı şekilde yer alıyor. Mezarın açılması sırasında orada kimlerin bulunacağı yer alıyor. Oradan çıkabilecek delillerin hepsinin sağlıklı bir şekilde korunması ve toplanmasının koşullarının sağlanması yer alıyor” diye konuştu. 

 

“Toplu mezarlar konusunda Türkiye’nin taraf olması gerekir”

Toplu mezarlardakilerin kimlik tespitlerinin sağlıklı gerçekleşebilmesi için DNA bankasının oluşturulmasının da protokolde yer aldığını belirten Bilici, “Hem sivil insanlardan hem PKK gerillalarından birçok insan kayıp, kimlik bilgilerine ulaşılmıyor. Devasa bir sorun olan toplu mezarlar konusunda Türkiye’nin taraf olması gerekir” dedi. 

İHD’nin verilerine göre, birçoğunda çatışmada yaşamını yitirdiği ya da sağ yakalanarak infaz edildiği iddia edilen PKK’lilerin gömüldüğü Diyarbakır’daki toplu mezarlara ilişkin bilgiler şunlar; 

* Dicle ilçesi Boğaz (Gozel) köyü kırsalında çatışmada yaşamını yitiren 3 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Dicle ilçesi Kırkpınar (Herîdan) köyü Turnaqraq mezrası arkasındaki bölgede çatışmada yaşamını yitiren 7 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Dicle ilçesi Kurşunlu (Pirejman) köyü Deştek alanında çatışmada yaşamını yitiren 4 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Dicle ilçesi Boğaz (Gozel) köyü ile Kelekçi (Kelkom) köyü arasında bulunan dağlık alanda yapılan operasyonda ikisi kadın 33 PKK’li zehirlenmek suretiyle yaşamını yitirdi ve kurşuna dizildi. Bunlardan 31’inin cenazesi ilçe mezarlığına toplu halde gömüldü. 

* Çeşitli dönemlerde çıkan çatışmada yaşamını yitiren 23 PKK’li üçerli beşerli gruplar halinde Dicle İlçe Mezarlığı’na gömüldü. 

* Diyarbakır’ın Dicle ilçesi Değirmenci (Zixrê) köyü kırsalında çıkan çatışmada yaşamını yitiren 2 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Hani ilçesi Yukarı Turalı (Şel) köyü kırsalında çıkan çatışmada yaşamını yitiren 5 PKK’linin ilçe mezarlığında toplu halde gömüldüğü toplu mezar.

* Çeşitli tarihlerde çıkan çatışmalarda yaşamını yitiren 30’a yakın PKK’linin Amed’in Lice ilçesi Gökçe (Zera) köyü kırsalına gömüldüğü toplu mezar. 

* Lice ilçesi Sipinin köyü arkasındaki Boğa (Kili) Tepesi yamacında çatışmada yaşamını yitiren 17 PKK’linin bulunduğu toplu mezar.

* Lice ilçesi Yünlice Köyü Dalitê mezrası Goma Hecî Xenî alanında iki ayrı çatışmada yaşamını yitiren 2 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Lice ilçesi Üçdamlar (Bawerd) köyü, PKK’li ve sivillere ait olduğu belirtilen 10 kişiye ait cenazelerin Üçdamlar Karakolu’nun garajının doğusunda bulunan alana toplu halde gömüldüğü toplu mezar.

* Kulp ilçesi Godernê köyü kırsalı çatışmada yaşamını yitiren 14 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Kulp ilçesi Andok Dağı kırsalı, çatışmada yaşamını yitiren 8 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Kulp ilçesine bağlı Temira köyü kırsalında çıkan çatışmada yaşamını yitiren 7 PKK’linin ilçe mezarlığında toplu halde gömüldüğü toplu mezar.

* Kulp ilçesi Kaniya Reş alanından çatışmada yaşamını yitiren 14 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Kulp ilçesi kırsalı, çatışmada yaşamını yitiren 9 PKK’linin askerler tarafından toplu halde gömüldüğü toplu mezar. 

* Kulp ilçesine bağlı Yaylak (Eskar) köyü Simetak Mezrası kırsalında çıkan çatışmada yaşamını yitiren ve çoğu örgüte yeni katılmak isteyen sivil ve silahsız olan 12 kişinin çıkan çatışmada yaşamını yitirmesinin ardından Geliyê Eskarê mıntıkasında toplu halde gömüldüğü toplu mezar. 

* Kulp ilçesi Karabulak (Nirçık) köyünde bulunan bir eve geldikten sonra verilen ilaç sonucu bayıltılan, daha sonra askerler tarafından yargısız bir şekilde infaz edilerek yaşamını yitiren 18 PKK’linin Koçıkan mezrasında gömülü olduğu toplu mezar.

* Kulp ilçesi Karabulak (Nırçık) köyü Kepezkaya (Koçıkan) mezrası, çatışmada yaşamını yitiren 15 PKK’linin toplu halde gömüldüğü toplu mezar. 

* Kulp ilçesi Koşka köyü kırsalı çatışmada yaşamını yitiren 17 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Kulp ilçesi Godernê köyü kırsalı, çatışmada yaşamını yitiren 14 PKK’linin bulunduğu toplu mezar. 

* Silvan ilçesi Erkencik (Şawo) köyü kırsalı, çatışmada yaşamını yitiren 7 PKK’liden 3’ünün gömülü olduğu toplu mezar. 

* Silvan Erkenci köyü kırsalı, çatışmada yaşamını yitiren 4 PKK’liden ikisinin toplu halde gömüldüğü toplu mezar. 

* Bismil ilçesine bağlı Karabök (Qerebolke) köyünde devlet ile yakınlıkları olduğu iddia edilen köylüler tarafından zehirlenen 2 PKK militanı ile iki ayrı çatışmada yaşamını yitiren 5 PKK’linin kıyafetleri ile toplu halde gömüldüğü Bismil Sanayi Mahalle Mezarlığı’ndaki toplu mezar.

* Bismil Komando Taburu yakınlarında çıkan çatışmada yaşamını yitiren 2 PKK’li ile aynı tarihlerde askerler tarafından gözaltına alındıktan sonra kendilerinden bir daha haber alınamayan İsmail Tunç ve Arap Güven adlı sivil yurttaşların içerisinde bulunduğu Sanayi Mahallesi’ndeki toplu mezar. (Kaynak: DİHA)

Daha fazla göster

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu